In Focus : 233456 ….

 

ایندیپندنت Ùارسی

 

شرایط کنونی Ùˆ چالش‌های حاضر، سال Û±Û³Û¹Û¹ را به یکی از دشوارترین سال‌های دوران حیات جمهوری اسلامی ایران Ùˆ رهبر آن، علی خامنه‌ای تبدیل کرده است. شرایط پیش رو نیز می‌تواند سخت‌تر شود Ùˆ نه تنها ممکن است به چالش‌های موجود بیÙزاید، بلکه می‌تواند نیمه دوم سال Û±Û³Û¹Û¹ Ùˆ سال Û±Û´Û°Û° را به سخت‌ترین دوران نظام حاکم بر ایران بدل کند.
برای بررسی جزیی‌تر این شرایط و چالش‌ها می‌توانیم دست کم به سه چالش بزرگ رویاروی جمهوری اسلامی ایران اشاره کنیم.

چالش اول : اÙزایش Ùشارهای خارجی Ùˆ پیدایش بزرگترین بحران اقتصادی تاریخ جمهوری اسلامی ایران

درآمد Ù†Ùت ایران در Û²Û¸ ماهی Ú©Ù‡ از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، روز به روز کمتر شده است Ùˆ در حال نزدیک شدن به صÙر است. تا پیش از خروج آمریکا از برجام Ùˆ اعلام بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، ایران روزانه بیش از دو Ùˆ نیم میلیون بشکه Ù†Ùت صادر می‌کرد Ùˆ با تکیه بر درآمد آن نیازی‌های دلاری خود را برای واردات Ùˆ پرداخت‌های خارجی‌اش تامین می‌کرد. اما در یک روند Û²Û¸ ماهه، تقریبا صادرات Ù†Ùت ایران به صÙر نزدیک شده است Ùˆ خبرگزاری‌هایی مانند «رویترز» از صادراتی در حد Û±Û°Û° تا Û²Û°Û° هزار بشکه در روز، آن هم از راه‌های غیرعلنی Ùˆ مخÙیانه خبر می‌دهند. مشتریان بزرگ Ù†Ùت ایران مانند چین، هند، ژاپن، کره جنوبی Ùˆ اتحادیه اروپا، دیگر قادر به خرید Ù†Ùت ایران نیستند.
در مرحله دوم، اندک درآمد Ù†Ùتی نیز Ú©Ù‡ از طریق راه‌های مخÙیانه Ùˆ قاچاق حاصل می‌شود، به‌سختی می‌تواند به کشور برگردد. امریکا راه مبادلات دلاری بزرگ با ایران را بسته است Ùˆ با توجه به کنترل گردش مالی دلار در جهان از سوی آمریکا، امکان انتقال همین درآمد محدود دلاری به درون ایران یا استÙاده از آن برای پرداخت‌های بین‌المللی ایران، به‌شدت محدود شده است. کشورهای معدودی مانند چین Ú©Ù‡ مخÙیانه از ایران Ù†Ùت خریداری می‌کنند، پول حاصل از Ù†Ùت صادراتی ایران را در بانک‌های خود Ù†Ú¯Ù‡ می‌دارند، دولت ایران را مجبور می‌کنند Ú©Ù‡ از آنها کالا خریداری کند Ùˆ از تحویل دلار به ایران خودداری می‌کنند.

کره جنوبی نیز Ú©Ù‡ حدود Ù‡Ùت میلیارد دلار از بابت واردات Ù†Ùت به ایران بدهکار است Ùˆ این رقم را در بانک‌هایش بلوکه کرده Ùˆ با این استدلال Ú©Ù‡ ایران تحت تحریم است، از بازگرداندن پول‌های آن خودداری می‌کند Ùˆ حداکثر راضی شده است Ú©Ù‡ در ازای آن، به ایران دارو بÙروشد.

اتحادیه اروپا و قدرت‌های اروپایی نیز حاضر نیستند تجارت خود را با آمریکا به خطر اندازند و اکثر کشورها و شرکت‌های بزرگ اروپایی تجارت و داد و ستد با ایران را متوق٠کرده‌اند.

حتی نزدیکترین کشورهایی که جمهوری اسلامی ایران آنها را دوست خود می‌داند، مانند عراق، حاضر به پرداخت دلاری بابت واردات گاز و برق خود از ایران نیستند.

شاید چین Ùˆ روسیه تنها کشورهای مهمی باشند Ú©Ù‡ در این میان حاضر به ادامه همکاری اقتصادی با ایران هستند، اما بسیاری از کارشناسان Ùˆ مردم Ùˆ اÙکار عمومی بر این باورند Ú©Ù‡ این کشورها نیز در چارچوب چالش‌های موجود در روابط ایران با آمریکا Ùˆ اتحادیه اروپا Ùˆ نیز چالش‌های ایران با قدرت‌های منطقه ای، درصدد سوءاستÙاده از ضع٠جمهوری اسلامی ایران به Ù†Ùع خود Ùˆ کسب امتیازات بزرگ‌تر از آن هستند.
نمونه آن را می‌توان در واکنش گسترده منتقدان Ùˆ مخالÙان حکومت علیه قرارداد Û²Ûµ ساله ایران Ùˆ چین مشاهده کرد Ú©Ù‡ گرچه هنوز نهایی نشده، اما مخالÙت‌های بسیاری را در Ù¾ÛŒ داشته است. منتقدان Ùˆ مخالÙان، دولت Ùˆ نظام حاکم را به کشورÙروشی متهم می‌کنند.

چالش دوم : نا کارآمدی حکومت در اداره و کنترل کشور

این باور به تدریج و طی سالیان متمادی بین بسیاری از ایرانی‌ها تقویت شده است که دولت‌های مختل٠در ایران و کلیت نظام جمهوری اسلامی، در حل مسایل مختل٠کشور و در مجموع در حکومت‌داری مناسب، ناکارآمد هستند و بخش عمده‌ای از مشکلات کشور به ناکارآمدی نظام برمی‌گردد.
نظام سیاسی کنونی ایران بر پایه نظریه «ولایت Ùقیه» بنیان گذاشته شده است. گرچه در قانون اساسی جمهوری اسلامی برخی نهادهای انتخابی چون ریاست جمهوری Ùˆ مجلس شورای اسلامی نیز برای اداره امور کشور در نظر گرÙته شده‌اند، اما «ولی Ùقیه» Ùˆ «رهبر» در راس نظام قرار دارد Ùˆ در عمل یک مقام ناپاسخگو با اختیارات بسیار زیاد است Ú©Ù‡ عملکرد نهادهای انتخابی را کنترل یا خنثی می‌کند. رهبر جمهوری اسلامی ایران در حالی Ú©Ù‡ از طریق ریاست Ùˆ Ùرماندهی بر نهادهای مختل٠اقتصادی، قضایی، نظامی، اطلاعاتی، امنیتی، Ùرهنگی Ùˆ مذهبی در عمل یک دولت پنهان بزرگتر از دولت رسمی ایران در اختیار دارد، ولی در برابر هیچ‌یک از اقدامات خود به مردم پاسخگو نیست. از طر٠دیگر، سپاه پاسداران نیز به عنوان یکی از مهمترین نهادها Ùˆ قدرتمندترین بازیگر کشور، بعد از علی خامنه‌ای، در همه امور از جمله امور سیاسی Ùˆ اقتصادی Ùˆ اطلاعاتی Ùˆ Ùرهنگی Ùˆ روابط خارجی دخالت می‌کند Ùˆ چون از حمایت رهبر برخوردار است، تقریبا هیچ نهادی، از جمله دولت Ùˆ مجلس، توان مقابله با آن Ùˆ محدود کردنش را ندارد. شورای نگهبان نیز به امر رهبر مانع برگزاری انتخابات آزاد در ایران می‌شود Ùˆ Ùقط به معدودی از نامزدهای مورد حمایت Ùˆ ÙˆÙادار Ùˆ مطیع رهبر اجازه شرکت در انتخابات می‌دهد. نظام قضایی کشور نیز تقریبا زیر Ù†Ùوذ Ùˆ کنترل نهادهای اطلاعاتی Ùˆ امنیتی، از جمله سازمان اطلاعات سپاه است، Ùˆ هر صدای منتقد Ùˆ مخال٠را Ø®ÙÙ‡ می‌کند. یک نمونه ساده Ùˆ زنده، بازداشت Ùˆ محاکمه Ùˆ زندانی کردن شماری از Ùعالان سیاسی Ùˆ مدنی است Ú©Ù‡ در سال‌های اخیر خواستار تغییر ساختار نظام Ùˆ استعÙای علی خامنه‌ای شده‌اند.

در سیاست خارجی کشور نیز سیاست‌های چالش برانگیز با آمریکا، اسراییل، عربستان، مصر، Ùˆ امارات ادامه یاÙته Ùˆ سکان سیاست خارجی کشور به جای دیپلمات‌ها در اختیار Ùرماندهان سپاه پاسداران Ùˆ نیروی قدس قرار گرÙته است.
ادامه برنامه‌های انرژی هسته‌ای بدون تواÙÙ‚ Ùˆ تعامل با جهان Ùˆ نیز، قرار دادن برنامه موشکی در خدمت سیاست‌های تندروانه حکومت، روز به روز جمهوری اسلامی ایران Ùˆ به تبع آن مجموعه امور کشور را در منطقه Ùˆ جهان منزوی‌تر کرده است؛ Ùˆ با آن Ú©Ù‡ جمهوری اسلامی ایران می‌کوشد تا گروه‌های نیابتی خود را برای پیشبرد سیاست‌هایش به کار ‌گیرد، اما هیچ‌یک از قدرت‌های منطقه‌ای Ùˆ بین المللی حاضر به پذیرش ایران در معادلات Ùˆ بازی‌های سیاسی منطقه‌ای Ùˆ جهانی نیستند.

چالش سوم : اÙزایش اعتراضات ضدحکومتی Ùˆ احتمال قیام مردم علیه حکومت

اÙزایش Ùشارهای خارجی، بحران اقتصادی Ùˆ ناکارآمدی حکومت در جلب رضایت مردم، در مجموع باعث وضعیتی شده است Ú©Ù‡ اÙزایش اعتراضات بزرگ ضدحکومتی را باید نتیجه آن دانست.
جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری با احتمال اعتراضات بزرگ مردمی Ùˆ ضدحکومتی روبه‌رو است Ùˆ احتمال قیام Ùˆ شورش مردم علیه حکومت دور از ذهن نیست. گذشته از اعتصابات Ùˆ اعتراضات پراکنده، در سال‌های Û±Û³Û¹Û¶ Ùˆ Û±Û³Û¹Û¸ دو اعتراض بزرگ در سطح کشور رخ داد Ú©Ù‡ اعتراضات آبان سال Û±Û³Û¹Û¸ را باید بزرگترین Ùˆ Ùراگیرترین اعتراضات علیه جمهوری اسلامی ایران در Û´Û² سال اخیر دانست Ú©Ù‡ بسیاری از استان‌های ایران Ùˆ ده‌ها شهر را در بر گرÙت.

چنین وضعیتی، سال ۱۳۹۹ و ماه‌های پیش روی آن را به یکی از سخت‌ترین سال‌ها و بلکه سخت‌ترین سال در حیات ۴۲ ساله جمهوری اسلامی ایران و زمامداری ۳۱ ساله علی خامنه‌ای بدل کرده است. نه تنها بسیاری از شهروندان ایران، بلکه بسیاری از مقامات حکومتی و شخص علی خامنه‌ای نیز حالا چشم به نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دوخته‌اند .
پیروزی مجدد «دونالد ترامپ» Ú©Ù‡ معتقد به راهبرد اعمال Ùشار حداکثری بر جمهوری اسلامی است، می‌تواند وضعیت نظام را Ú©Ù‡ مجبور خواهد بود چهارسال دیگر با چنین دولتی در آمریکا سر کند، وارد عمیق‌ترین بحران دوران حیات خود کند.
مقامات ایران امیدوارند با پیروزی «جو بایدن»، نامزد دمکرات‌ها، اندکی از Ùشارهای Ùلج‌کننده آمریکا Ú©Ù… شود؛ هرچند، برخی نیز معتقدند Ú©Ù‡ حتی در چنان صورتی نیز وضعیت روابط خارجی ایران به دوران پیش