بر اساس همه پرسی تازه: اعتقادات مذهبی ایرانیان شدیدا تغییر کرده است


اA pie chart showing the percentage of people who are in different religions.نقلاب اسلامی سال 1979 رویداد شاخصی بود Ú©Ù‡ طرز تÙکر ما را نسبت به ارتباط میان دین Ùˆ نوگرائی تغییر داد. رواج همگانی اسلام توسط آیت الله خمینی نشانگر آن بود Ú©Ù‡ نوگرائی به هیچ وجه بمعنای سÙیر کاهش مذهب گرائی نیست.

 

نوشته ÛŒ پویا تمیمی، عرب Ùˆ عمار ملکی ØŒ کانوÙرسیشÙÙ†

ترجمه: حمید سیÙی  -  سپتامبر 2020

 

با این وجود، داده هائی Ú©Ù‡ از اعتقادات مذهبی بخش بزرگی از ایرانیان پس از انقلاب بدست آمده، پیوسته برای تائید Ùˆ یا تکذیب این امر ناکاÙÛŒ است. ظر٠سالها، تحقیقات Ùˆ موج تظاهرات اعتراض آمیز Ùˆ سرکوبهای پس از آن نشانگر یاس Ùˆ نومیدی گسترده ایرانیان از سیستم سیاسی جمهوری اسلامی بوده است. این امر به مرور به سرخوردگی عمیقی از دین سنتی Ùˆ جامعۀ دین سالار انجامیده است.

در ماه جون 2020 انستیتوی تحقیقاتی «گروه تحلیل و اندازه گیری حالات و نظرات در ایران»
“Group for Analyzing and Measuring Attitudes in Iranâ€
با همکاری خانم لادن برومند و عبدالرحمان برومند در مرکز حقوق بشر در ایران به تحقیقی سایبری پرداخت. نتایج این تحقیق، تائیدی بر غیر مذهبی بودن بیسابقۀ جامعۀ ایران بود.
دسترسی سایبری به ایرانیان
سر شماری های ایران ادعا میکند که %99.5 مردم مسلمانند، رقمی که خصومت علنی جمهوری اسلامی را نسبت به تغییر مذهب، بی مذهبی و پیروان مذاهب غیررسمی اقلیت ها پنهان میکند.

ایرانیان پیوسته در هراس از تلاÙÛŒ جوئی دولت در صورت اظهار نظر علیه نظام بسر میبرند. در ایران کسی نمیتواند بسادگی در٠خانه ها را بزند Ùˆ جویای پاسخ مردم به پرسش های حساس سیاسی شود. به این دلیل، ناشناس بودن در تحقیقات سایبری، Ùرصتی برای شناخت اÙکار Ùˆ نظرات واقعی ایرانیان نسبت به مذهب بدست میدهد.

از آغاز انقلاب تاکنون نرخ میزان با سوادی Ùˆ جمعیت شهر نشین در ایران شدیدا اÙزایش یاÙته است. Ù†Ùوذ اینترنت در ایران همسان با ایتالیا Ùˆ حدود شصت میلیون استÙاده کننده Ùˆ رو به اÙزایش است. Ù‡Ùتاد درصد از جمعیت بالغ دست Ú©Ù… در یک رسانۀ سایبری عضویت دارد.
برای تحقیق در مورد اعتقادات مذهبی در ایران، پس از تحلیل گروه هائی Ú©Ù‡ در تحقیقات پیشین کمتر شرکت کردند، کانالهای مختل٠سایبری مورد استÙاده قرار گرÙت. لینک های تحقیق به شبکه های Ú©Ùرد، عرب، صوÙÛŒ Ùˆ دیگر شبکه ها Ùرستاده شد. کانال های شیعۀ طرÙدار رژیم نیز مواÙقت کردند Ú©Ù‡ لینک تحقیق را به پیروان خود ارائه دهند. تحقیق کنندگان با استÙاده از کانال های اینستا گرم Ùˆ تلگرام Ú©Ù‡ هر کدام چند میلیون عضو دارند به جمعیت پاسخ دهندۀ بزرگی دسترسی پیدا کردند.

پس از سامان دادن به داده ها، نمونه ای شامل حدود چهل هزار ایرانی Ú©Ù‡ در ایران زندگی میکنند بدست آمد. این نمونه شامل ایرانیان باسواد٠بالای نوزده سال، با استÙاده از پنج شاخص جمعیتی Ùˆ کسانی بودند Ú©Ù‡ در انتخابات ریاست جمهوری سال 2017 شرکت داشتند.

ایران غیرمذهبی و گوناگون
نتایج بدست آمده اÙزایش شدید٠غیر مذهبی بودن Ùˆ گوناگونی اعتقادات Ùˆ ایمان، Ùˆ تغییرات شدیدی در پیروی از مذهب در میان ایرانیان را آشکار کرد. علیرغم%99.5 نرخ مسلمانی ارائه شده توسط سر شماریها، روشن شد Ú©Ù‡ Ùقط %40 از ایرانیان خود را مسلمان میدانند.

برخلا٠تبلیغات دولتی Ú©Ù‡ ایران را ملتی شیعه معرÙÛŒ میکند، Ùقط 32% خود را مشخصا شیعه میدانند، 5% خود را مسلمان سنّی Ùˆ 3% خود را مسلمان صوÙÛŒ معرÙÛŒ میکنند. 9% میگویند خدا نا باور هستند Ùˆ 7% خود را پیرو معنویت میدانند. در میان دیگر دین ها، 8% زرتشتی هستند Ú©Ù‡ بنظر تحقیق گران نه واقعا پیرو مکتب زرتشت، بلکه نشانی از ملی گرائی ایرانی Ùˆ گزینه ای در برابر اسلام در بر دارد، Ùˆ 1.5% میگویند مسیحی هستند.

بیشتر ایرانیان، 78%ØŒ به خداوند اعتقاد دارند Ùˆ 37% معتقدند Ú©Ù‡ زندگی پس از مرگ وجود دارد Ùˆ Ùقط 30% بهشت Ùˆ جهنم را باور دارند. همسان با دیگر تحقیقات باستانشناسی 25% از پاسخ دهندگان به جنّ Ùˆ پری اعتقاد دارند Ùˆ حدود 20% به هیچیک از گزینه های داده شده از جمله خدا، اعتقادی ندارند.

ارقام بدست آمده حکایت از روند عمومی غیرمذهبی شدن در ایران Ú©Ù‡ تشویق به «گوناگونی دین» شناخته میشود، دارد. اکثریت قریب به اتÙاق، یعنی حدود 90% خود را در زمرۀ معتقدین Ùˆ خانواده های مذهبی معرÙÛŒ میکنند. با اینحال، 47% میگویند دینشان را در طول عمر از دست داده اند Ùˆ 6% دین خود را تغییر داده اند. جوانتر ها بیشترین میزان غیر مذهبی بودن Ùˆ تغییر دین به مسیحیت را داشته اند.
یک سوم از پرسش شوندگان در کشوری Ú©Ù‡ نوشیدن الکل ممنوع است، میگویند گهکاه مشروبات الکلی مینوشند، Ùˆ 60 % Ú¯Ùتند نماز نمیخوانند Ú©Ù‡ با آمار دولتی سال جاری Ú©Ù‡ در آن 60% Ú¯Ùته بودند Ú©Ù‡ در ماه رمضان «اکثرا بخاطر بیماری» روزه نمیگیرند، همخوانی دارد. در مقایسه، در همه پرسی جامعی Ú©Ù‡ در سال 1975ØŒ پیش از انقلاب اسلامی انجام گرÙته بود، بیش از 80% پرسش شوندگان Ú¯Ùته بودند Ú©Ù‡ همیشه نماز میخوانند Ùˆ روزه میگیرند.

دین و قانونگذاری
نتایج تحقیق نشان میدهد Ú©Ù‡ غیرمذهبی شدن جامعۀ ایران با سیستم حکومتی ایران ارتباطی مستقیم دارد. 68% از پرسش شوندگان بر این تواÙÙ‚ بودند Ú©Ù‡ دینداری باید از قانونگذاری جدا باشد، حتی اگر متدیّن ها اکثریت مجلس قانونگذاری را در اختیار داشته باشند. 72% با قانون حجاب اجباری برای زنان مخالÙند.

در مورد گوناگونی دین ها و عقاید غیر مذهبی، 43% از ایرانیان میگویند هیچ دینی نباید حق تبلیغ در جامعه را داشته باشد، در حالیکه 41% معتقدند هر دینی باید بتواند در جامعه تبلیغ کند.

برج آزادی در سال 1971 ساخته شد. پنج دهه پس از آن ایرانیان بگونه ای روز اÙزون به ارزش های غیر مذهبی روی میآورند

چهل سال پیش انقلاب اسلامی به جامعه شناسان آموخت که سیستم غیر مذهبی اروپا در سراسر جهان کاربرد همگانی ندارد. در عین حال گرایش غیر مذهبی در ایران که با این تحقیق به تائید رسیده حاکی از آنست که اروپا نه تنها از این امر مستثنی نیست، بلکه بخشی از روابط پیچیدۀ میان نیروهای مذهبی و غیر مذهبی در جهان است.

نتایج دیگر تحقیقات پیرامون نرخ رشد منÙÛŒ جمعیت Ú©Ù‡ در سال 2020 به کمترین میزان خود یعنی زیر 1% رسیده، به اÙزایش غیرمذهبی بودن در ایران ارتباط داده شده است.

دسترسی بیشتر به جهان توسط اینترنت، Ùˆ ارتباط منظم با ایرانیان خارج از کشور در سراسر جهان ظر٠پنجاه سال گذشته، به توسعۀ جوامع تازه Ùˆ Ø´Ú©Ù„ های گوناگونی از تجارب مذهبی در داخل کشور انجامیده است. گسستن قدرت دولت Ùˆ اختیارات مذهبی در آینده، به احتمال زیاد این تغییرات اجتماعی را تسریع خواهد بخشید. ایرانی Ú©Ù‡ ما Ùکر میکنیم میشناسیم، بگونه ای بنیادی در حال تغییر است.