آخرین شاه

نقد Ùیلم: سعید Ø´Ùا

هنوز بعد از چهل سال، خارجیان Ùˆ نیز Ùیلمسازان خارجی نسبت به وضعیت ایران Ùˆ انقلابی Ú©Ù‡ در سال Û±Û¹Û·Û¹ صورت گرÙت، کنجکاوی خود را از دست نداده اند. آخرین آن Ú©Ù‡ یکی از جامع ترین Ùˆ کامل ترین مستندهای ساخته شده درباره تاریخ معاصر ایران Ùˆ انقلاب اسلامی Ùˆ زمامداری شاه است، Ùیلمی است Ú©Ù‡ آلمانی ها به اسم«آخرین شاه» ساخته اند Ú©Ù‡ توسط «هولگر پریوس» کارگردانی شده است


هنوز بعد از چهل سال، خارجیان Ùˆ نیز Ùیلمسازان خارجی نسبت به وضعیت ایران Ùˆ انقلابی Ú©Ù‡ در سال Û±Û¹Û·Û¹ صورت گرÙت، کنجکاوی خود را از دست نداده اند. آخرین آن Ú©Ù‡ یکی از جامع ترین Ùˆ کامل ترین مستندهای ساخته شده درباره تاریخ معاصر ایران Ùˆ انقلاب اسلامی Ùˆ زمامداری شاه است، Ùیلمی است Ú©Ù‡ آلمانی ها به اسم«آخرین شاه» ساخته اند Ú©Ù‡ توسط «هولگر پریوس» کارگردانی شده است.

هنوز بعد از چهل سال، خارجیان Ùˆ نیز Ùیلمسازان خارجی نسبت به وضعیت ایران Ùˆ انقلابی Ú©Ù‡ در سال Û±Û¹Û·Û¹ صورت گرÙت، کنجکاوی خود را از دست نداده اند. آخرین آن Ú©Ù‡ یکی از جامع ترین Ùˆ کامل ترین مستندهای ساخته شده درباره تاریخ معاصر ایران Ùˆ انقلاب اسلامی Ùˆ زمامداری شاه است، Ùیلمی است Ú©Ù‡ آلمانی ها به اسم«آخرین شاه» ساخته اند Ú©Ù‡ توسط «هولگر پریوس» کارگردانی شده است.
Ùیلم به زبان انگلیسی است Ùˆ قسمت هایی Ú©Ù‡ با اÙراد مختل٠در کشورهای دیگر انجام شده با زیر نویس انگلیسی است. از کسانی Ú©Ù‡ در Ùیلم استÙاده شده : Ùرح پهلوی، عباس میلانی، امیر طاهری، ابوالحسن بنی صدر… هستند Ú©Ù‡ هر یک از دیدگاه خود به جریانات قبل Ùˆ بعد از انقلاب Ù…ÛŒ پردازند. آنچه Ùیلم را از مستند های دیگر متمایز Ù…ÛŒ کند موجز بودن آن در پوشش تاریخ معاصرایران از زمان روی کار آمدن رضاشاه، بعد جنگ دوم، متعاقب آن جانشین شدن پسر او به سلطنت Ùˆ عاقبت پایان گیری حکومت شاهنشاهی در ایران است. در طول این مسیر، به جریانات دیگری Ú©Ù‡ به انقلاب اسلامی انجامید، نظیر انقلاب سÙید، ترورهای سیاسی، رÙتن آیت الله خمینی به نج٠و بعد به Ùرانسه Ùˆ نوÙÙ„ لوشاتو Ùˆ عاقبت تصمیم «ژیسکاردیستن»، «جیمی کارتر» Ùˆ «هلموت اشمیت» (از Ùرانسه، آمریکا، آلمان) در Ú©Ù†Ùرانس گوادالوپ برای تغییر رژیم Ùˆ سپس نشستن هواپیمای ایر Ùرانس در Ùرودگاه مهرآباد Ú©Ù‡ تاریخ معاصر دنیا را در نیمه دوم قرن بیستم دچار تحول کرد، تصویر جامعی از این انقلاب Ùˆ کشور ایران به جهانیان Ù…ÛŒ دهد تا چگونگی این انقلاب Ùˆ پایان یک رژیم Û²ÛµÛ°Û° ساله شاهنشاهی را توصی٠کند.

«آخرین شاه» Ù…ÛŒ تواند مستند Ù…Ùیدی باشد برای تاریخ نگرها Ùˆ پژوهشگرانی Ú©Ù‡ اتÙاقات سیاسی را به سان قطعات یک «پازل» (معما) پشت سر هم قرار Ù…ÛŒ دهند تا تصویر کاملی از آنچه اتÙاق اÙتاده به دست دهند.

شاه برهنه

یک Ùیلمساز لهستانی به اسم «آندریاس هوسلی» به خاطر کش٠اطلاعاتی Ú©Ù‡ سازمان امینت کشورش درباره او جمع آوری کرده، با کشاندن یک روزنامه نگار لهستانی به اسم «کابوجبینسکی» Ú©Ù‡ در زمان انقلاب Û±Û¹Û·Û¹ ایران در تهران بسر Ù…ÛŒ برد Ùˆ گزارشات خود را به لهستان ارسال Ù…ÛŒ داشت، به انقلاب Û±Û¹Û¸Û° «لک والنسا» Ùˆ جنبش «سالیدارتی» مرتبط Ù…ÛŒ کند Ùˆ این دو انقلاب را بطور موازی مورد بررسی قرار Ù…ÛŒ دهد Ú©Ù‡ چگونه آغاز شدند Ùˆ امروز در Ú†Ù‡ نقطه ای از تاریخ قرار داردند.

تنها وجه مشترک انتخاب ایران Ùˆ انقلاب اسلامی آن در این Ùیلم، همان خبرنگار لهستانی است با توجه به انالیزه کردن دو انقلاب Ùˆ شباهت های اجتماعی آنها، با توجه به اینکه یکی مذهبی Ùˆ دیگری شامل جنبش گارگری بود Ú©Ù‡ به عقیده Ùیلمساز، کاملا به آنچه خواستار آن بودند نرسیدند.
در قسمت ایران Ú©Ù‡ در Ùواصل انقلاب Ùˆ جنبش کارگری لهستان جاسازی شده Ùˆ همانطور Ú©Ù‡ Ú¯Ùته شد بطور موازی پیش Ù…ÛŒ رود، بیشتر به حوادث پیش از انقلاب Ùˆ تاجگذاری شاه Ú©Ù‡ منجر به ساقط شدن رژیم Ùˆ سرکار آمدن جمهوری اسلامی شد، توجه Ù…ÛŒ شود. تنها بطور اختصار به کودتای آمریکایی Û±Û¹ÛµÛ³ Ùˆ سقوط دولت مصدق اشاره Ù…ÛŒ شود Ú©Ù‡ به بازگشت شاه منجر Ùˆ متعاقب آن پس از چند دهه، به خاطر Ù†Ùوذ Ùˆ وحشتی Ú©Ù‡ پلیس مخÙÛŒ شاه (ساواک) در دل ایرانی ها ایجاد کرده بود، آن را با موقعیت مشابهی در لهستان مقایسه Ùˆ نتیجه گیری Ù…ÛŒ کند Ú©Ù‡ هر دو مورد عاقبت به تغییر رژیم در هر دو کشور انجامید.
آنچه در طول Ùیلم به آن اشاره نمی شود عنوان «شاه برهنه» است Ú©Ù‡ باوجود تأکید Ùˆ نمایش صحنه های بسیار از جشن های تاجگذاری…توضیحی در این باره داده نمی شود.
Ùیلم به زبان انگلیسی است Ùˆ «سام رایلی» به عنوان گوینده Ùˆ صدای کارگردان Ùیلم Ú©Ù‡ Ùیلمنامه نویس آن هم هست، نقش عمده ای در تشریح داستان Ùˆ صحنه های مستند Ùیلم دارد. تنها قسمت هایی Ú©Ù‡ با زیرنویس می آید، Ú¯Ùتار ایرانی ها Ùˆ چند تنی Ú©Ù‡ در لهستان با آنها Ú¯Ùت Ùˆ Ú¯Ùˆ Ù…ÛŒ شود است Ú©Ù‡ به زبان خود تکلم Ù…ÛŒ کنند.
این مستند گرچه کلاً حر٠تازه ای برای Ú¯Ùتن ندارد، اما به خاطر مقایسه دو انقلاب متÙاوت Ùˆ زمینه های مشابه (نارضایتی مردم از حکومت وقت…) قابل تعمق است Ùˆ با کلیپ هایی Ú©Ù‡ استÙاده کرده، توانسته آنچه مد نظرش هست با زبان تصویر به خوبی ادا کند. تنها کنار هم قرار دادن دو انقلاب از دو کشور، با دو زمینه متÙاوت، در ابتدا Ú©Ù…ÛŒ ثقیل به نظر Ù…ÛŒ رسد، اما با پیشرÙت Ùیلم، سازنده نقطه مشترک این دو انقلاب را در Ùیلمش Ù…ÛŒ شکاÙد Ùˆ گر Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ توانست دو کشور یا دو انقلاب مشابه دیگر را در نظر بگیرد، صرÙاً به خاطر استÙاده از یک خبرنگار لهستانی در ایام انقلاب در ایران، توانسته پلی میان دو انقلاب Ùˆ دو کشورایران Ùˆ لهستان ایجاد کند Ùˆ در Ùحوای آن، نظرات خود را از طریق Ú¯Ùت Ùˆ Ú¯Ùˆ با چند دست اندرکار از هر دو کشور، Ùˆ Ùیلم های موجود در آرشیوها، Ùیلمی تاریخی Ùˆ بیاد ماندنی بوجود بیاورد.
از کسانی Ú©Ù‡ در Ùیلم ظاهر Ù…ÛŒ شوند Ù…ÛŒ توان از: معصومه ابتکار (سیاستمدار، مترجم دانشجویان خط امام در زمان اشغال سÙارت آمریکا در تهران)ØŒ کمال تبریزی (Ùیلمساز)ØŒ محسن رÙیق دوست (راننده اتومبیل آیت الله خمینی)ØŒ پرویز راÙعی (خبرنگار)…یاد کرد.

ضمناً آنچه پوستر Ùیلم نشان Ù…ÛŒ دهد، قرار دادن دو انقلابی (Ù„Ú© والنسا Ùˆ آیت الله خمینی) در یک ردیÙØŒ Ùˆ (یا روزلسکی Ùˆ شاه) در ردی٠دوم به عنوان سران دو کشور است Ú©Ù‡ هر دو توسط انقلابیون بالا از حکومت ساقط شدند.









Â